عنوان: اگر خدا نزدیک است چرا به اهل بیت متوسل شویم
تاریخ: پنجشنبه 25 اردیبهشت 1391
شرح:

پاسخ :

پاسخ اجمالی:
اولاً بلی می توان با خدا ارتباط مستقیم داشت و مستقیماً از او چیزی بخواهیم و این را از آیاتی که دستور دعا داده و فرموده از دیگران کاری ساخته نیست و یا فرموده ارزش شما در دعای شما است و همچنین آیاتی که دعاهای مستقیم انبیاء و... را منعکس نموده است استفاده کرد.
ثانیاً: ادب دعا اقتضا می کند که مقربان درگاه او را وسیله قرار دهیم چنانکه خداوند خود دستور داده است و مواردی را که افراد وسیله قرار گرفته اند نام برده است و در روایات هم دستور داده اند که به آل محمد ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ متوسل شوید.
پاسخ تفصیلی:
مقدمه:
برای روشن شدن جواب، مقدمهً اهمیت دعا را از دید قرآن و منظر روایات مطرح می کنیم.
الف) قرآن 1- ارزش شما در دعای شما می باشد. \"قل ما یعبئوا بکم ربی لولا دعاؤکم[1]\" بگو پروردگارم برای شما ارجی قائل نیست اگر دعای شما نباشد. 2- کسی که از دعا سرپیچی کند جایگاهش در آتش است \"ان الذین یستکبرون عن عبادتی سیدخلون جهنم و آخرین\"[2] پروردگار شما گفته است، مرا بخوانید تا دعای شما را بپذیرم کسانی که از دعا و عبادت من سرپیچی کنند و تکبر ورزند بزودی با ذلت وارد دوزخ می شوند.
ب) روایات: روایات زیادی بر اهمیت و عظمت دعا دلالت دارند که به عنوان نمونه به ترجمه چند روایت اکتفاء می شود. 1- دعای اسلحه مؤمن، و پایه های دین، و نور آسمانها و زمین است[3]. 3- امام صادق ـ علیه السلام ـ فرمود: \"بر شما باد به دعا نمودن، زیرا در دعا درمان دردها و گرفتاری ها است[4]. 4- دعای بعد از نماز پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ از قول خداوند فرمود: \"کسی که نماز بخواند، و دعا نکند، نسبت به من جفا نموده است[5]. 5- امام صادق ـ علیه السلام ـ فرمود: دعا کنید آنهم زیاد، زیرا خداوند از بندگانش آنها را دوست می دارد که دعا می خوانند و دعا می کنند و خداوند هم وعده اجابت داد است\"[6]. بعد از مقدمه باید گفت که این دو راه قابل جمع می باشند هم از راه مستقیم و هم غیر مستقیم، لذا جواب را در دو قسمت بیان می کنیم.
الف) امکان ارتباط مستقیم
با خدا ارتباط مستقیم پیدا کنیم و مستقیماً از او چیزی بخواهیم، و اصلاً هدف اصل از عبادات و دعا این است که انسان هر چه بخداوند نزدیکتر و ارتباطش با او قوی تر گردد، و این نکته بسیار مهمی است که انسان در همه جا در هر حال با هر سنی و شغلی که دارد با هر موقعیتی اجتماعی که دارد می تواند با خدا ارتباط برقرار کند، نه شرایطی سنی مطرح است و نه سواد، و نه تابعیت کشور خاص، نه رنگ و نه زبان، با هر زبان و در هر زمان در هر مکان، می تواند با او ارتباط داشته باشد درد دل کند ای شده غرق گناه خواب گران تا به کی چاره درد تو را دیده تر می کند نیمه شب خلوت است مظهر هر رأفت است عاشق شوریده را دوست نظر می کند هرچه که هستی بیا توبه شکستی بیا گرچه که پستی بیا دوست نظر می کند\" حرف بزند اشک بریزید آنچنان لذت دارد که با هیچ لذتی قابل مقایسه نیست، لذا ائمه ما در اوج محرومیت های مادی، و مظلومیت های روزگار بهترین بهره و لذتها را از ارتباط با خدا می بردند مناجات و دعا داشتند هنوز نخلستان های کوفه زمزمه های دعای علی را در گوش دارد.
به هر حال از آیات عدیده از قرآن استفاده می شود که انسان می تواند مستقیم با خدا ارتباط برقرار کند که دو دسته را به عنوان نمونه مطرح می کنیم: الف: ایاتی که دستور می دهد خدا را بخوانید که این هم زبان های مختلفی دارد. 1- آیاتی که می گوید فقط خدا را بخوانید و از او بخواهید، که از جمله ی آنها همان آیه ی است که پرسشگر محترم اشاره نموده است که ما در اینجا ترجمه ی کامل آن را می آوریم بخاطر نکته که در آن نهفته است \"و هنگامی که بندگان من از تو درباره من سؤال کنند (بگو) من نزدیکم! دعای دعا کننده را به هنگامی که مرا می خواند پاسخ می گویم، پس آنها باید دعوت مرا بپذیرند و به من ایمان بیاورند تا راه یابند و به مقصد برسند[7]\" نکته که در آیه وجود دارد این است که در آیه ی به این کوچکی، خداوند هفت مرتبه می گوید \"من\" و به ذات پاک خود اشاره کرده و هفت بار می گوید بنده من و به بندگان اشاره دارد، و از این راه نهایت در چه پیوستگی و قرب و ارتباط و محبت خود را نسبت به آنان مجسم ساخته است. 2- آیاتی که قبلاً در مقدمه نقل نمودیم، که می گفت ارزش شما در دعای شما است و یا کسی از دعا و عبادت من سرپیچی کند و تکبر ورزد جایگاهش جهنم است\". 3- آیاتی که می گویند خدا را بخوانید و از غیر خدا کاری ساخته نیست و دعوت (و خواندن) حق از آن اوست و کسانی را که غیر از خدا می خوانند (هرگز) به دعوت آنها پاسخ نمی گویند آنها همچون کسی هستند که کف های (دست) خود را به سوی آب (که در قعر چاه می باشد) می گشاید تا آب به دهانش برسد، و هرگز نخواهد رسید و دعای کافران جز در ضلال و گمراهی نیست[8]\" و فرمود: \"چه کسی گمراه تر است از آن کس که معبودی غیر خدا را می خواند که تا قیامت هم به او پاسخ نمی گوید و از دعای آنها (کاملاً) بی خبر است او صدای آنها را هیچ نمی شنود[9] و حال آنکه خداوند از همه جا با خبر است خوب گفته است الکسیس کارل آن جا که می گوید \"فقدان نیایش در میان ملتی برابر با سقوط آن ملت است! اجتماعی که احتیاج به نیایش را در خود کشته است معمولاً از فساد و زوال مصون نخواهد بود. البته نباید این مطلب را فراموش کرد که تنها صبح نیایش کردن و بقیه روز همچون یک وحشی به سر بردن بیهوده است باید نیایش را پیوسته انجام داد و در همه حال با توجه بود تا اثر عمیق خود را در انسان از دست ندهد[10]\". ب: آیاتی که دعاهای پیامبران را منعکس می کنند، که با کلمه رب \"رب اجعل هذا بلد آمناً[11]\" شروع می شود، و مانند فرزند خواستن زکریا \"رب هب لی من لدنک ذریهً طیبه\"[12] و شرح صدور خواستن موسی ـ علیه السلام ـ \"رب اشرح لی صدری[13]\" و یا کلمه ربنا \"ربنا آمنا فاغفرنا و ارحمنا[14]\" و یا بدون آنها \"انت ولینا فاغفرلنا و ارحمنا\"[15] و ده ها آیه ی دیگر که نشان می دهد، پیامبران مستقیم از خداوند در خواست حاجت و یا عرض حال و... می کردند. ب: ارتباط غیر مستقیم ارقی و بهتر است هر چند می توان با خدا مستقیم ارتباط داشت ولی ادب دعا اقتضا می کند که انسان سلسله مراتب را طی کند، و بندگان مقرب او را وسیله قرار دهند، چرا که اولاً همان خدای که دستور دعای مستقیم داده فرموده است \"ای افراد با ایمان پرهیزکار باشید و به سوی خدا \"و اتبغوا الیه الوسیله\" وسیله ی تحصیل کنید و در راه او جهاد نمایید تا رستگار شوید\"[16] وسیله تحصیل کنید و ثانیاً در قرآن مواردی ذکر شده است که دعای آنها مستجاب شده بر اثر اینکه شخص و یا اشخاص وسیله قرار گرفته اند، چنانکه برادران یوسف پدر را وسیله قبول شدن توبه نزد خدا قرار دادند[17] و حضرت یعقوب هم پذیرفت[18] و عیسی ـ علیه السلام ـ را آبرومند و وسیله در دنیا و آخرت معرفی نموده است[19] و حضرت آدم بر اثر توسل به پنج تن آل عبا توبه اش قبول شد[20] و در دو آیه، پیامبر اسلام را وسیله امان[21] و استغفار[22] مردم قرار داده است و روایات زیادی در این باب داریم که فقط به یکی از آنها اشاره می شود، پیامبر اسلام فرمود: یا علی ـ علیه السلام ـ هرگاه دچار کار سخت و یا غصه شدی، پس بگو \"اللهم انی اسئلک بحق محمد و آل محمد ان تصلی علی محمد و آل محمد...\" خدایا تو را می خوانم بحق محمد ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ و آلش، و درود بفرست بر محمد ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ و آلش، اینکه مرا از غم و غصه نجات بده[23] نتیجه این شد که بلی می توان با خداوند مستقیم ارتباط داشت و از او حاجتی خواست، و این را از آیاتی که دستور دعا داده و فرموده از دیگران کاری ساخته نیست و یا ارزش شما در دعای شما است و همچنین آیاتی که دعاهای مستقیم انبیاء و... را منعکس نموده است می توان استفاده کرد این اول.
ثانیاً: ادب دعا اقتضا می کند که مقربان درگاه او را وسیله قرار دهیم چنانکه خداوند خود دستور داده است و مواردی را که افراد وسیله می باشند یا شده اند نام برده است.
منابع جهت مطالعه بیشتر:
1- تفسیر نمونه، آیهاللَّه مکارم شیرازی، ج1، ص637-647.
2- اصول کافی، ترجمه و شرح سید هاشم رسولی، ج4، ص210-393.
3- پاسخ و پرسش های دینی، موسوی همدانی، ص198 تا ص240.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . فرقان/77.
[2] . غافر/60.
[3] . علیرضا صابری، الحکم الزاهره (مؤسسه نشر الاسلامی، جامعه مدرسین قم 1405) ج1، ص254.
[4] . همان، ج1، ص254.
[5] . همان، ج2، ص394.
[6] . همان مدرک، ج2، ص395، روایت 4115.
[7] . بقره/186.
[8] . رعد/14.
[9] . احقاف (5)/46.
[10] . آیهاللَّه مکارم شیرازی، تفسیر نمونه (دار الکتب الاسلامیه، 1370) ج1، ص640 به نقل از نیایش الکیس کارل.
[11] . بقره/126.
[12] . آل عمران/38.
[13] . طه/25.
[14] . مؤمنون/109.
[15] . احزاب/155.
[16] . مائده/34.
[17] . یوسف/97.
[18] . یوسف/98.
[19] . آل عمران/45-47.
[20] . بقره/37.
[21] . انفال/33.
[22] . نساء/64.
[23] . الحکم الزاهره (پیشین) ج2، ص396.